مقاله حاضر درصدد پاسخ به این پرسش است که آیا پرداخت مستمری بازنشستگی تامین اجتماعی‎‎ باعث تصمیم افراد به پیش انداختن زمان بازنشستگی خود می شود و اگر پاسخ به پرسش مثبت است، میزان این تاثیر به چه اندازه است. به این پرسش در قالب مدل های ارزش انتخاب و ارزش قله پرداخته می شود که در آنها تصمیم بازنشستگی به عنوان تابعی از روند تغییرات آتی ارزش حاضر مستمری های بازنشستگی به دست آورده می شود. نتایج برآوردها حاکی از آن است که تامین اجتماعی (مستمری های بازنشستگی) بر تصمیم بازنشستگی افراد تاثیر معناداری دارد و تغییرات آتی ارزش فعلی این مستمری ها نقش تعیین کننده ای در احتمال بازنشستگی مردان در آستانه بازنشستگی دارد.

مقدمه: مسئله فقر و نابرابری از دیرباز موردتوجه سیاست مداران و اندیشمندان بوده است و تلاشهای گسترده ای برای رفع آن انجام شده است. از مهم ترین برنامه هایی که با هدف کاهش فقر و نابرابری طرح ریزی و اجرا شده است، برنامه های تأمین اجتماعی به ویژه بیمه های بازنشستگی است. در ایران اکثر مستمری بگیران، تحت پوشش دو صندوق بازنشستگی کشوری و سازمان تأمین اجتماعی هستند. سؤال اساسی این است که این دو صندوق تا چه اندازه می توانند در کنترل فقر و نابرابری مؤثر باشد. روش: در این مطالعه به بررسی رابطه مخارج مستمری دو صندوق بزرگ بازنشستگی کشور با فقر و نابرابری در دوره 1394 تا 1398 پرداخته شده است. داده های این پژوهش از نوع تابلویی است و برای تخمین از روش حداقل مربعات تعمیم یافته استفاده شده است. یافته ها: نتایج این مطالعه نشان می دهد که رابطه مخارج مستمری سازمان تأمین اجتماعی با شاخصهای فقر و نابرابری رابطه ای منفی بوده است ولی مخارج مستمری صندوق بازنشستگی کشوری و شاخصهای فقر و نابرابری هم جهت بوده اند. بحث: علت تفاوت در تأثیرگذاری این دو صندوق بر فقر و نابرابری را می توان در وضعیت مالی این دو صندوق در سالهای اخیر جستجو کرد. در صندوق بازنشستگی کشوری بر خلاف سازمان تأمین اجتماعی، مخارج بیشتر از درآمدها است و دچار کسری مالی است و بخش عظیم این کسری توسط دولت پرداخت می شود؛ این مسئله با ماهیت صندوقهای بازنشستگی در تضاد است. دولت بخشی از بودجه رفاهی را به صندوقهای بازنشستگی که دچار کسری مالی هستند پرداخت می کند درنتیجه بودجه حقیقی سایر برنامه های حمایتی دولت از نیازمندان کاهش یافته است.

موضوع پرداخت مستمری در جهان امروز بعنوان یک چالش جدی برای حکومت ها محسوب می شود. دولت ها بعنوان نهاد اصلی که سالانه با حجم زیادی از مستمری بگیران جدید روبه رو می شوند، به دنبال ایجاد نظام های بازنشستگی همسو با ساختار سیاسی- اقتصادی کشور هستند. نظام پرداخت مستمری در کشورهای اروپایی-آمریکایی از قدمت بیشتری نسبت به وضعیت داخلی برخوردار است و به همین دلیل برای ساماندهی و اصلاح نظام پرداخت مستمری در ایران، ناگزیر باید به موردهای موفق در این خصوص مراجعه کرد. در همین زمینه، کشور نروژ جزء کشورهایی است که سیستم بازنشستگی آن  بالاترین سطح رفاه را برای بازنشستگان ایجاد کرده و همین مسأله منجر به رضایت اجتماعی نسبتاً بالا از دولت شده است. در مقایسه با نروژ، نظام مستمری بازنشستگی در ایران با ضعف ها و مشکلات عدیده ای روبه رو است تا جاییکه از این مسأله بعنوان سومین معضل بزرگ کشور نام می برند. ساختار معیوب بازنشستگی در ایران به سمتی حرکت می کند که تأمین مستمری بعنوان یکی از مهمترین چالش های دولت مطرح است و در همین راستا نقد و بررسی نظام بازنشستگی، شرایط بازنشستگی و نظام پرداخت نروژ و ایران با رویکرد تطبیقی برای یافتن نقاط قوت و ضعف هر دو سیستم جهت الگوگیری و اصلاح نظام بازنشستگی در ایران می تواند راهگشا باشد.

هدف: با پیشرفت علم پزشکی، امید به زندگی افزایش یافته و جوامع را با افزایش جمعیت روبرو ساخته است. برنامه ریزی جهت هرگونه خدمات، نیازمند شناخت نیازهای واقعی سالمندان است. مطالعه حاضر با هدف بررسی نیازهای سلامتی سالمندان سازمان تامین اجتماعی و سازمان بازنشستگی کشوری طراحی شد.روش بررسی: این مطالعه از نوع مقطعی می باشد. که در آن 150 سالمند مستمری بگیر (75 نفر در گروه تامین اجتماعی و 75 نفر در گروه بازنشستگی کشوری) از لحاظ کیفیت زندگی با هم مقایسه شدند. ابزار گردآوری داده ها در این مطالعه چک لیست مربوط به نیازسنجی و پرسشنامه کیفیت زندگی سالمندان لیپاد بود. تجزیه و تحلیل داده ها بوسیله نرم افزار آماری SPSS و با آزمون های آماری آنالیز واریانس یکطرفه، ضریب همبستگی پیرسون و تی تست تجزیه و تحلیل شدند.یافته ها: یافته ها نشان داد نمره کیفیت زندگی کل سالمندان تامین اجتماعی بالاتر از بازنشستگی کشوری است (هر چند از نظر آماری معنی دار نیست) و تنها در بعد عملکرد ذهنی – روانی تفاوت معنی دار آماری مشاهده شد. نتایج نشان می دهد که مهمترین نیاز سالمندان مربوط به درآمد (51.7 درصد) آنها می باشد. همچنین وضعیت سلامت سالمندان بیانگر آن است که مهمترین مشکلات سالمندان به ترتیب مربوط به مشکلات قلبی - عروقی، عضلانی - اسکلتی و شنوایی - بینایی بود. توزیع وسایل کمکی نیز نشان داد که دندان مصنوعی، عینک و توالت فرنگی بیشترین وسایل مورد استفاده سالمندان است.نتیجه گیری: در این مطالعه پایین بودن وضعیت اقتصادی سالمندان نشان می دهد که این قشر جامعه نیازمند حمایت های بیشتر سازمان های اجتماعی و رفاهی می باشد. در مجموع اکثر سالمندان مشکلات سلامتی بسیاری را مطرح کردند که توجه برنامه ریزان سیستم های بهداشتی و اجتماعی را در جهت کمک به سالمندان طلب می کند.

متناسب سازی مستمری های بازنشستگی به دلیل وجود تورم های بالا در ایران بسیار ضرورت دارد. متناسب سازی مستمری ها در جهان اغلب با یک قاعده و با لنگر بر یک شاخص مشخص انجام میشود، اما در ایران بدون قاعده بوده و به صلاحدید دولت می باشد؛ بنابراین، ضروری است که عوامل اقتصادی و سیاسی اثرگذار بر متناسب سازی مستمری های بازنشستگی در ایران مورد مطالعه قرار گیرد.این مقاله با استفاده از آمارهای سازمان تأمین اجتماعی بین سال های 1340 تا 1396، ابتدا نرخ سالانه تعدیل مستمری ها را محاسبه می­کند و با یک مدل OLS آن را توضیح میدهد.متناسب سازی مستمری ها در ایران تحت تأثیر منابع درآمدی صندوق بازنشستگی، سایر مخارج از جمله مخارج درمان، نسبت پشتیبانی جمعیتی، سطح حداقل دستمزد تعیین شده و چرخه های تجاری (تولید ناخالص داخلی) و چرخه های سیاسی (انتخابات ریاست جمهوری و مجلس) قرار دارد. مستمری ها در سال های عادی با نرخی حدود 6/0 تورم تعدیل شده اند، اما در سال های انتخابات ریاست جمهوری متناسب سازی بیشتر و به نسبت 23/1 تورم صورت می گیرد.مستمری ها به تدریج در قبال هزینه های زندگی ناکافی میشوند و معیشت بازنشستگان تحت تأثیر نوسانات سیاسی قرار گرفته است. سازمان تأمین اجتماعی در پرداخت مستمری ها در عمل به شکل بدون اندوخته (PAYG) اداره شده به گونه ای که نسبت پشتیبانی جمعیتی و درآمدهای حق بیمه بیشترین تأثیرگذاری را داشته اند. همچنین مستمری ها با حدأقل دستمزد رابطه مثبت و با تولید ناخالص داخلی رابطه منفی دارد که نشان می دهد این نوع از مخارج عملکرد ضدچرخه ای و تثبیت کننده خودکار دارند. طبقه ‎بندی JEL:E3, H55,  D72

خدماتی که توسط شعب بیمه ای سازمان تامین اجتماعی ارایه می شود بسیار متنوع بوده و هرکدام دارای محتوا و پیچیدگی های خاص خود هستند، ارایه الگوی مناسبی جهت محاسبه بهای تمام شده خدمات در سازمان، مدیران را در تصمیم گیری و برنامه ریزی جهت بهبود ارایه خدمات موجود و ارزیابی بهتر عملیات و افزایش بهره وری و کارایی فعالیت های مختلف یاری خواهد رساند. در پژوهش حاضر تلاش می شود تا با شناسایی و دسته بندی انواع خدمات قابل ارایه در واحد مستمری های شعبه 22 سازمان تامین اجتماعی تهران و تعیین و دسته بندی مراکز هزینه در آن، سیستم هزینه یابی بر مبنای فعالیت برای تعیین بهای تمام شده خدمات قابل ارایه در این واحد طراحی گردد. به منظور شناخت مراکز فعالیت، تعیین محرک هزینه و تایید الگوی ارایه شده، تکنیک دلفی بکار گرفته و داده های تکنیک دلفی، تجزیه وتحلیل و نتایج حاصل به منظور طراحی الگوی بهایابی مورداستفاده قرارمی گیرد. سیستم پیشنهادی در 8 مرحله طراحی که ابتدا گروه های هزینه شعبه به هزینه های اداری و پرسنلی تقسیم می گردد. سپس فعالیت ها بر اساس خدمات واحد مستمری ها تقسیم بندی می شوند. متعاقبا فعالیت هایی که از این گروه هزینه ها سهم می برند مشخص می گردد. آنگاه با استفاده از رویه های جمع آوری داده ها به روش دلفی، محرک های هزینه مشخص و هزینه ها به فعالیت ها، مرتبط می شوند. درنهایت با تعیین محرک های مناسب نسبت به تخصیص هزینه ها به خدمات (برقراری مستمری بازنشستگی، ازکارافتادگی و فوت (بازماندگان)) اقدام می گردد.

صندوق های مستمری نقشی مهم و حیاتی در تامین مالیِ مصرف دوران بازنشستگی افراد در اقتصادهای مدرن بازی می کنند. این صندوق ها در فرآیند بلوغ خود از محل کسور بازنشستگی دریافتی از مشترکین خود اقدام به انباشت انواع دارایی می کنند تا از محل بازدهی آنها بتوانند بخشی از تعهدات مالی خود به مشترکین را در آینده تامین مالی کنند. در ایران یکی از قدیمی ترین و بزرگترین صندوق های مستمری موجود، صندوق بازنشستگی کشوری است که مشترکین آن کارکنان دولت هستند. این صندوق در عرصه بنگاه داری در بخش های مختلف اقتصاد ایران فعال بوده و دارای شرکت های متعددی در صنایع مختلف است. با توجه به نقش پررنگ دولت در مدیریت صندوق، این فرضیه و تصور در ذهن بسیاری از مخاطبین (ازجمله مراجع ذی صلاح قضایی) شکل گرفته است که شرکت های متعلق به صندوق، از نوع شرکت های دولتی هستند. تبیین و واکاوی ماهیّت حقوقی این شرکت ها با تحلیل های واقع-گرایانه و شکلی در بطن و مرکز این پژوهش قرار دارد. یافته های حاصل از تحلیل های صورت گرفته، فرضیه مذکور را رد و بر خصوصی بودن دارایی های این صندوق ازجمله شرکت های متعلق به آن صحه می گذارد؛ یافته ای که دارای آثار حقوقی قابل توجهی بر روابط این شرکت ها با سایر اشخاص است. این یافته را می توان به دارایی های متعلق به سایر صندوق های مشابه نیز تسری داد.

مقدمه: وضعیت پوشش های صندوق های بازنشستگی و نهادهای حمایتی از سالمندان که در ارتقای سلامت و سطح رفاه اجتماعی سالمندان، خانواده های آنان و کل جامعه تاثیرگذار است، یکی از موضوعات مهم در سالمندشناسی است. انتفاع مطلوب و اثر بخش از این پوشش برای شهروندان، از خصوصیات جامعه پیشرفته و مولود تحولات گسترده در نظام توسعه کشورها به حساب می آید. هدف از این مطالعه، شناخت از وضعیت پوشش مستمری بیمه ای و خدمات حمایتی برای سالمندان در مناطق مختلف جهان به منظور شناسایی و مقایسه مناطق با بیشترین و کمترین میزان این پوشش است. روش بررسی: مطالعه حاضر از نوع مطالعات مروری است. آمار و اطلاعات مورد نیاز به روش کتابخانه ای و اسنادی و با رجوع به گزارشات آماری سازمان بین المللی کار و اتحادیه جهانی تامین اجتماعی اخذ و گردآوری شده است. یافته ها: بالاترین میزان این پوشش در سال 2019 در آمریکای شمالی با صددرصد پوشش و کمترین آن مربوط به جنوب صحرای آفریقا با 22. 7درصد پوشش مستمری بیمه ای و حمایتی از سالمندان بوده است. نتیجه گیری: نتایج نشان دهنده رشد چشمگیر وضعیت پوشش مستمری بیمه ای و حمایتی برای سالمندان به خصوص طی سال های اخیر است. وضعیتی که از سطح پایین پوشش، به سطح بالا ارتقا یافته است. با این وصف پوشش های بیمه ای و حمایتی از سالمندان در همه جهان به یک شکل نبوده و از این حیث تفاوت های بسیاری وجود دارد.